Relacja z warsztatów „Historia regionalna – usieciowienie i planowanie wspólnych projektów“ we Frankfurcie/Słubicach, 14 września 2021 r.

„O historii transformacji. Dziedzictwo kulturowe pogranicza nad Odrą Środkową w dobie nowoczesności”

Warsztaty polsko-niemieckie służące sieciowaniu i planowaniu projektów

14 września 2021 roku | Słubice | Collegium Polonicum

 

SPRAWOZDANIE

 

W ramach polsko-niemieckiego projektu „Mare, Pomerania, Confinium“ Uniwersytet Europejski Viadrina zaprosił przedstawicielki i przedstawicieli instytucji edukacyjnych i naukowych, muzeów, archiwów, bibliotek, jak również niezależnych historyków/historyczki i aktywistów/aktywistki zajmujących się dziedzictwem kulturowym na warsztaty do Słubic. W warsztatach wzięło udział 50 osób z Polski i z Niemiec.

W pierwszym bloku wprowadzającym, nakreślającym aktualne ramy tematyczne i polityczne, uczestnicy wysłuchali trzech wystąpień. Ellen Kray, przedstawicielstwo rządu krajowego Brandenburgii, przedstawiła aktualną koncecję sąsiedztwa Polska-Brandenburgia, w tym głównie aspekty dotyczące kultury pamięci i historii. Podkreśliła przy tym wykonane szerokie konsultacje społeczne koncepcji. Uczestnicy zauważyli mankament tej koncepcji w postrzeganiu pogranicza w granicach krajów związkowych. Brandenburgia tworzy koncepcję dotyczącą po polskiej stronie wszystkich województw graniczących z Niemcami, a po niemieckiej stronie nie uwzględnia leżącego w jej centrum Berlina. Jest to zrozumiałe jedynie z perspektywy działania administracji kraju związkowego, a zupełnie niezrozumiałe z perspektywy mieszkańca pogranicza. Dr Susann Worschech z Uniwersytetu Viadrina przedstawiła socjologiczne rozumienie pojęcia transformacji, o którym mówi się ostatnio bardzo dużo w kontekście starań o lokalizację we Frankfurcie nad Odrą federalnej instytucji zajmującej się na wielką skalę tematem transformacji ustrojowej byłej NRD po włączenie tego państwa do struktur RFN. Zwróciła przy tym uwagę na obecne w krajach związkowych byłej NRD poczuciu niepokoju, przegranej i lęku przed przyszłością. Dr Magdalena Abraham-Diefenbach wprowadziła uczestników w tematykę historyczną regionu i przedstawiła transformację określeń regionalnych między Brandenburgią Wschodnią, Nową Marchią a Ziemią Lubuską, które zawsze mają podłoże polityczne i związane są z konkretnymi grupami interesów.

Uczestnicy przywieźli ze sobą plakaty prezentujące ich instytucje oraz pomysły projektów. Podczas przerwy kawowej mieli możliwość poznawania się i wymieniania pomysłami.

W bloku poświęconym tematom regionalnym moderowanym przez prof. Paul Zalewskiego dyskutowano trzy referaty:

Nowa Marchia jako temat. Zbiory regionalne i projekty w Bibliotece Wojewódzkiej w Gorzowie Wielkopolskim, Grażyna Kostkiewicz-Górska, kierownik Działu zbiorów regionalnych Biblioteki Wojewódzkiej w Gorzowie

 

Migracja w XIX i XX wieku w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, dr Anitta Maksymowicz, Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra

Historia Żydów w regionie w Muzeum Miejskim w Schwedt/Oder i polsko-niemiecka sieć kontaktów, Anke Grodon i Marzena Wazińska, Muzeum Schwedt

 

W trzecim bloku dotyczącym różnych formatów projektów, moderowanym przez dr Magdalenę Abraham-Diefenbach, dyskutowaliśmy problemy pracy z uczniami i młodzieżą oraz fukcje i perspektywy działalności muzeów regionalnych:

Wymiana uczniów i młodzieży oraz edukacja dorosłych w kontekście tematów historycznych w regionie, Stephan Felsberg, Zamek Trebnitz Centrum Edukacji i Spotkań

 

Teraźniejszość i przyszłość w muzeum regionalnym, prof. Steffen Schuhmann, Wyższa Szkoła Artystyczna w Berlinie Weißensee & museum oder spree w Beeskow

 

Po przerwie obiadowej, która również służyła wymianie pomiędzy uczestnikami, w trzech grupach roboczych uczestnicy pracowali nad następującymi tematami:

 

Grupa 1:              Rozwój krajobrazu kulturowego regionu nadodrzańskiego i jego znaczenie dla dzisiejszej tożsamości regionalnej, dr Tim Müller, Muzeum Viadrina

 Grupa pod kierunkiem dr. Müllera, dyrektora Muzeum Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, przy pomocy gier i metod warsztatowych zajmowała się formami opowieści o historii regionu na przykładzie regionu Łużyc w okresie industrializacji. Uczestnicy próbowali wybrać najważniejsze i najciekawsze aspekty tej historii.

 

Grupa 2:              Czego uczymy się z pęknięć i ciągłości współczesnej historii Europy nad Odrą – priorytety tematyczne oraz instytucje w Polsce i Niemczech, Stephan Felsberg

Grupa robocza moderowana przez Stephana Felsberga skupiła się na problemach związanych z powstaniem we Frankfurcie nad Odrą nowej polsko-niemieckiej instytucji zajmującej się historią regionalną, która mogłaby powstać na bazie zbiorów Fundacji Brandenburskiej w Fürstenwalde. Wyraźnie stwierdzono niedostateczny lobbing polityczny ze strony zaangażowanych w ten proces instytucji. Jednocześnie podreślano potrzebę powstania tego typu placówki, która mogłabym długotrwale i stabilnie wspierać i moderować polsko-niemiecki dialog na tematy historyczne.

 

Grupa 3:              Przemiany instytucji kultury w kontekście lokalnym i regionalnym – podobieństwa i różnice w Niemczech i w Polsce, prof. Steffen Schuhmann

Grupa kierowana przez prof. Steffena Schuhmanna skupiła się na wymianie indywidualnych i instytucjonalnych doświadczeń między jej uczestnikami, m.in. przedstawicielami Radia Słubfurt, Fundacji Brandenburskiej oraz Muzeum Ziemi Lubuskiej z Zielonej Góry.

 

Spotkanie zakończyła ewaluacja. Jej głównym wnioskiem było stwierdzenie potrzeby regularnych spotkań tego typu. Nie mogą one być sporadyczne i możliwe tylko w efekcie zdobycia bardzo trudnych w obsłudze środków z programu Interreg. Wysiłek administracyjny nie przekłada się tu niestety na wynik, niemożliwa jest regularność i cykliczność spotkań, nadanie im sensownego ciągu tematycznego. Wciąż zaczyna się nieomal od początku. Fakt, że w spotkaniu uczestniczyło bardzo wiele osób, które znają się od 20 lat i uczestniczą od lat w podobnych spotkaniach, świadczy o tym, że brakuje nowego pokolenia działaczy pogranicza zainteresowanych jego historią.

 

Stworzenie we Frankfurcie nad Odrą lub/i w Słubicach polsko-niemieckiej placówki edukacyjnej mogłoby oba problemy rozwiązać – zapewnić stały program usieciowania pogranicza oraz dbać o wykształcenie i wspieranie nowego pokolenia aktywistów pogranicza nad Środkową Odrą.

 

Foto: P. Migdalski & P. Lohse